A. Pangerten Cerkak
Cerita cekak (cerkak) yaiku sawijining karangan kang nyeritakake bab-bab kang ana gegayutane karo lelakone manungso. Crita ing cerkak dumadi andhedhasar saka urutan sawijining kedadean utawa prastawa. Prastawa ing cerkak dilakoni dening paraga, lan paraga kasebut nglakoni rerangkening konflik saengga kedadean, paraga, lan konflik iku kalebu unsur pokok jroning cerkak.
Cerkak kang becik yaiku ceriyane urut lan prasaja, nyeritakake sawijining paraga saka pitepangan nganti pungkasaning crita kanthi kang gampang dimangerteni.
Crita cekak
(cerkak) nduweni ciri-ciri kaya ing ngisor iki.
1. Critane ringkes.
2. Ana gegayutane
karo lelakone manungsa.
3. Alur crita dumadi
saka wiwitan, dredah (bertengkar; berkelahi; berselisih), lan ngrampungake perkara.
4. Cacahe tembung kurang saka sewu tembung.
B. Unsur Intrinsik Cerkak
Cerkak nduweni unsur sing mbangun crita saka njero crito kasebut. Unsur kasebu diarani unsur intrinsik. Unsur intrinsik kaya ta tema, latar, punjering crita/sudut pandang, alur/plot, penokohan, lan konflik.
1. Tema
Tema yaiku pokok jroning crita utawa masalah sing
utama kang dadi lelandhesan/undhering crita.
2. Setting/Latar
Setting ngemot wektu, papan/panggonan, lan swasana
jroning crita.
3. Punjering Crita
(Sudut Pandang)
Sudut pandang utawa punjering crita yaiku penulis
anggone ngetrapake awake naliko nyeritakake.
Punjering crita kaperang dadi telu yaiku:
a. Panganggit nggunakake sudut pandang paraga utama lan
tembung sesulih wong kapisan, nyritakake apa kang dilakoni penulise.
b. Panganggite nggunakake sudut pandang liyane, dheweke
luwih akeh ngamati saka njabaning crita tinimbang sajroning crita. Panganggite
biyasane nggunakake tembung sesulih wong katelu.
c. Panganggite nggunakake sudut pandang impersonal, dheweke sanyatane dumunung ing sanjabane crita, mung sarwa nyawang, ngrungokake, lan ngreti. Pangangite nyawang paraga nganti sajroning pikiran lan atine. Mula panganggit ing kene bisa nyritakake rahasia batine paraga.
4. Alur/Plot
Alur utawa plot yaiku lelakone para
paraga wiwit lekas nganti pungkasan. Alur kadhapuk kanthi urutan kedadean. Alur
kaperang dadi loro yaiku:
1) Alur Maju (Progresif) yaiku prastawa
iku lumaku kanthi trap-trapan adhedhasar kronologi tumuju ing alur crita.
2) Alur Mundur (Flashback progresif) yaiku kang gegayutan karo prastawa kang lagi dumadi.
Ana sajroning alur kuwi mau ana limang jinis kang nyusun alur wacan, yaiku:
a. Exposition, yaiku nepungake
kahanan, paraga, uga gegayutan antarane paraga siji lan sijine kang
diceritakake.
b. Complication, yaiku
njlentrehake kedadean kang ndekekake sumbering perkara.
c. Rising Action, yaiku
wimbuhing perkara kang dialami dening paragane.
d. Turning Point, yaiku mentokake paraga bisa ngrampungi perkoro apa
orane. Paraga iku uga disebut klimak.
e. Ending, yaiku kabeh perkara kang diadhepi dening para
paragane wis bisa dirampungake.
5. Penokohan
Penokohan iku nggambarake karakter kanggo paraga.
Paraga bisa dimangerteni karakter saka tumindake, ciri fisike, lingkungane, lan
sapiturute.
6. Konflik
Konflikyaiku perkara kang dadi punjere crita. Ing
perangan iki pancen diketokake perkara kang ndadekake crita iki dadi narik
kawigaten.
C. Nemtokake Nilai Lurur Ing Jroning Cerkak
Saliyane unsur intrinsik, cerkak ugo nduweni
saperangan babagan kang diarani ‘nilai’ ing njerone nilai kasebut kaperang dadi
sanga, yaiku.
1. Nilai budaya, nilai iki ana gegayutane karo pemikir,
pakulinan, lan asil karya cipta.
2. Nilai sosial, nilai iki ana gegayutane karo
tindak-tanduk ing pasrawungan antarane wong siji lan sijine.
3. Nilai moral, nilai iki ana gegayutane karo tumindak
becik lan ala minangka dhasar panguripan manungsa lan masyarakat.
4. Nilai religius, nilai iki ana gegayutane karo tuntunan
agama lan kapitayan.
5. Nilai pendhidhikan, nilai iki ana gegayutane karo
owah-owahan tindak-tanduk ala dadi becik.
6. Nilai estetis/kaendahan, nilai iki ana gegayutane karo
bab-bab kang narik kawigaten kaendahan seni utawa nyenengake.
7. Nilai etika, nilai
iki ana gegayutane karo subasita ing bebrayan.
8. Nilai politis,
nilai iki ana gegayutane karo pamerentah.
9. Nilai kemanusiaan,
nilai iki ana gegayutane karo sipat-sipat manungsa.
D. Gawe Sinopsis
Cerkak
Sinopsis cerkak yaiku ringkesane crita saka cerkak.
Sinopsis nduweni ciri-ciri kaya ing ngisor iki.
1. Alur ing sinopsis
kucu jumbuh karo crita asline.
2. Basa kang
digunakke jinis persuasif saengga pamaca manut karo kekarepane penulis crita.
3. Narik kawigaten
pamaca.
4. Anane dredah lan
masalah kanthi ringkes.
5. Gawe gorehe ati
pamaca.
Funsgi sinopsi yaiku:
1. Menehi gegambaran
ringkes ngenani urut-urutane lan isine crita.
2. Ntathet gagasan
pokok utawa gagasan kang dianggep wigati.
3. Nulis ringkesan
saka gagasan kang dianggep wigati.
4. Migunakake ukara
kang cetha, gampang dimangerteni, efektif, lan narik kawigaten nalika nulis
ringkesan crita.
5. Kanggo nulis
dialog utawa monolog paraga sacukupe wae.
6. Sinopsik ora entuk
nyimpang saka crita asline.
___Maturnuwun...☺____
0 komentar: